E V V 3 L

YENİYAZI’ Kültür ve Edebiyat Dergisi, Sayı:11, Güz 2011, s. 43
(Mektubu büyüterek okumak için görselin üzerine tıklayınız…)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarının tümüne http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden, Yeditepe Dergisi başlıklı ilgilere ise https://evvel.org/ilgi/yeditepe-dergisi ulaşabilirsiniz.

‘YENİYAZI’ Kültür ve Edebiyat Dergisi
Sayı:11, Güz 2011, ss. 31-37 Hazırlayan: G. Özmen
(Görselleri büyüterek okumak için üzerlerine tıklayınız…)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yer alan İlhan Berk arşiv çalışmalarına http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

---

ECE AYHAN VE İLHAN BERK İÇİN SAVUNMA

Duyduğuma göre İlhan Berk ve Ece Ayhan’a karşı itibarsızlaştırma/kıskançlık hamleleri varmış ortalıkta gene… Hiç değişmedi, 40 yıldır hep aynı şeyler! Madem öyle, işbu mutat laklakıyat taifesine karşı biz de -her daim- yalın gerçekleri söylemek zorundayız. 90’ların radyolarındaki gibi; bizden gelsin o septik-egosantrik taifeye:

Türkiye’de “poetika tasarımı, şiir dili, şiirsel yük ve imgelemin özgürleşmesi” açısından baktığımızda, İlhan Berk’in veya Ece Ayhan’ın yanına yaklaşabilecek düzeyde bir şiir aurası hâlâ yoktur. 1950 kuşağının kurduğu poetika -şiir sanatının kapsamı gözetildiğinde- hâlâ zirvededir. Teknolojinin yükselişi ve yığışımın (sosyolojik çokluk, sosyal medya, sosyal mühendislik ve bunların yarattığı doksozof kümesinin) niceliksel olarak artmasıyla birlikte kültür endüstrisi yaygınlaştı ama bu yaygınlık etkili bir poetika gelişimine veya niteliğe dönüşmedi. Yani, Türk Şiiri’nde çok uzun soluklu (50 yılı aşkın) bir “nafile ve ıskarta” dönem yaşandı. 2000’lerin başında biraz umut vardı, ve fakat o kabiliyetli gençleri de 2007 yılından itibaren neo-liberalizmin psikopolitik tüketim oyunlarıyla ve diğer palyatif psikolojik yaklaşımlarla zehirleyip -zihnen- öldürdüler! Hatta öyle ki koca bir kuşak doğumundan itibaren iğdiş edildi, zombileştirildi! (Bkz: Gen-Z)

Bunları neden söylüyorum: İtibarsızlaştırma hamlesine katılanlar da bu hamleyi yönetmeye çalışan “kötülük dayanışması” bileşenleri de bırakın tarihin ön sayfalarını/saflarını, tarihin çöplüğünde bile konumlanamayacak derecede garip-gureba ve meczup takımına dönüşmüş durumdadır. Bu tekaüt olmuş ve dolaşımdan çıkarılmış taifeye benim/kişisel tavsiyem; enerjilerini “emeklilerin ekonomik haklarını savunmak” falan gibi eylemlerde harcamaları ya da lümpenleşmiş pembe popolu arkadaşlarıyla birlikte rantçı/beleşçi ortamlara -misal; Anadolu Yakası Ev Sahipleri, Emlâkçılar ve İnşaatçılar Birliği’ne falan- yanlamaları… 

Son sözümüz gayet açık: Türk Şiiri’nin haysiyetine musallat olmayı bırakın artık! 

Zafer Yalçınpınar / 5 Eylül 2024

---

Hamiş: EVV3L kapsamındaki İlhan Berk ve Ece Ayhan arşiv çalışmalarımızın indeksine http://evvel.org/evvelindeksi.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.

Sağolsun, Anıl Yurdakul‘la birlikte Ece Ayhan‘a dair hazırladığımız belgesel video çalışmasının benzerini İlhan Berk‘in poetikasını anlatmak için de gerçekleştirdik:- gene çokça gevezelik ettik yani… 

İşin asıl ilginç yanı şu: Söz konusu videonun çekimine hazırlanırken arşivimin dehlizlerinde yeni gezintiler yapmak zorunda kaldığımdan, İlhan Berk’e dair bazı öğeleri tekrardan irdeleme fırsatı buldum. Böylece, İlhan Berk’in söyleşilerinin bütünlendiği kitaplarda yer almayan çeşitli buluntu parçalarının yeni bir efemeratik araştırma alanı oluşturduğunu fark ettim. (Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama)

İlhan Berk’in ‘dışarda bıraktığı’ söyleşiler, Türk Şiiri’nde temel problematik olarak anılan birçok konuya ve ‘şiir dili’ne dair müthiş söylemler, önemli odaklar ve pratik çözümler sunuyor. Bu kavramsal çerçevenin oluşmasına katkıda bulunan Anıl Yurdakul’a çok teşekkür ediyorum.

İyi seyirler dilerim…

Zafer Yalçınpınar
13 Ağustos 2024

---

İLHANBERKİĞNE, Zafer Yalçınpınar
UPAS Yayın/Anlatı, Ağustos 2018, 20 Sayfa
Okumak için: upas.evvel.org/ilhanberkigne.pdf

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarına http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

“Otuz İki Kısım Tekmili Birden
İLHAN BERK”
Sıddık Akbayır
Ağustos 2024, 34 Sayfa
okumak için: https://upas.evvel.org/32ilhanberk.pdf

---

Sıddık Akbayır, hazırladığı biyografi ve portre çalışmalarıyla yakın dönem edebiyat tarihine çözümleme-karşılaştırma açısından en çok katkıyı sağlayan araştırmacılardan biridir. Akbayır’ın 2008 yılında İlhan Berk’e dair kaleme alarak çeşitli şiir mecralarında yayımladığı sıra dışı portre çalışmasını -bir kez daha- okurun ilgisine sunmaktan mutluluk duyuyoruz.

---

Önemli Not: “Sıkı şiire öncelik vermek” ve “imgelemin özgürleşmesini sağlamak” amacıyla dijital yayıncılık serüvenine başlayan UPAS Yayın‘ın tüm kitaplarını upas.evvel.org adresinden ücretsiz olarak okuyabilirsiniz.

İlhan Berk şiirlerindeki nüveleri korumak için sürekli poetikasının özelliklerini açıklamak zorunda kalmış ve bizatihi bu nedenle de yaşamı boyunca birçok söyleşi gerçekleştirmiştir. Bu söyleşiler toplu olarak iki kaynakta yer alır.

İlk kaynak “Yaşantı” alt-başlığıyla ilk baskısı 1994 yılında YKY’dan gerçekleşen “Kanatlı At” adlı kitaptır. (İlhan Berk’in söyleşilerini topladığı bu kitaba ‘Kanatlı At’ -Yunan mitolojisindeki karşılığıyla ‘Pegasus’- ismini vermesindeki yaklaşımın ‘Söz uçar, yazı kalır’ söylemiyle ilişkili olduğunu ve İlhan Berk’in kendi söyleşilerini “uçan sözler” olarak nitelendirdiğini tahmin ediyorum.) İşbu kitabın 2. baskısı 2005 yılında bazı yeni söyleşiler eklenerek gene YKY’dan gerçekleşmiştir. (2. baskı sırasında İlhan Berk hayatta olduğundan, 2. baskının da ilk baskı gibi İlhan Berk’in içerik tercihlerine göre biçimlendiğini söylebiliriz.)

Söyleşilere dair ikinci kaynak ise T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü tarafından Aralık 2004’te yayımlanan  “Kendi Seçtikleriyle İlhan Berk Kitabı” adlı eserdir. Ahmet Kot’un projelendirdiği ve M. Harun Tan’ın sanat yönetmenliğini gerçekleştirdiği bu kitapta da İlhan Berk’in -özellikle 2000 sonrası gerçekleştirdiği ve Kanatlı At’ta yer almayan- birçok söyleşisine yer verilmiştir. Kitabın üst-başlığındaki “Kendi Seçtikleriyle” ifadesinden anlaşılacağı üzere bu kitapta yer alan görseller, metinler ve söyleşilere dair içerik tercihlerinde -Kanatlı At’ın 2. baskısındaki gibi-  İlhan Berk müdahil olabilmiştir.

Bunlarla birlikte, her iki kaynak eserde de yer almayan İlhan Berk söyleşilerinin var olduğunu biliyoruz; Örnek olarak, 2001 ve 2002 yıllarının Kasım aylarında E Dergisi’nde yayımlanan iki İlhan Berk söyleşisi ya da ntvmsnbc.com’da yayımlanan söyleşi gösterilebilir veya 2005 yılında Özel Bodrum Hastanesi’nin Aspirin adlı sağlık dergisindeki ilginç söyleşi de dikkate alınabilir…

evvel.org’un İlhan Berk arşiv çalışmaları kapsamında -önümüzdeki günlerde eksiklikleri giderilmek üzere- yazının başında ifade ettiğim iki kaynak eserde de yer almayan İlhan Berk söyleşilerinden şu âna kadar tespit ettiklerimi bir liste olarak şiir ve poetika araştırmacılarıyla paylaşmaktan mutluluk duyuyorum.

İyi bakışlar dilerim!

Zafer Yalçınpınar
17 Ağustos 2024

---

Yazıda bahsi geçen ve İlhan Berk’in kitaplarına girmeyip dışarıda kalan söyleşilerin listesi aşağıdadır ve sürekli güncellenmektedir. Son güncelleme 8/9/2024’te gerçekleşmiştir:

1. “NTVMSNBC Söyleşisi” (Ekim 2006)
2. “İlhan Berk ile Bodrum ve Şiir Üzerine…” (2005)
3. “Ya, sizin söz ettiğiniz ‘umut’ mu? Onu da umutsuzluk
   (sevgili umutsuzluk!) büyütecek! (Haziran 2004)
4. “Şairler sözcüklerin gölgeleriyle yazarlar.” (Mart 2004)
5. “Dünyada benden gizli bir şiir yazılamaz.” (Ekim 2002)
6. “Şairlerin yeri cehennemdir,
   cenneti düşünenlerse hiç olmamıştır” (Kasım 2002)
7. “Sait Faik’in İstanbul’u… (Eylül 2002)
8. “Herkes kendini şair sanır Türkiye’de” (Kasım 2001)
9. “Şiir sanatı üç ilkeye bağlıdır.” (Kasım, 1988)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarının tümüne http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

Yaratım Dergisi, No:6, Mayıs-Haziran-Temmuz 2004, s.2-7
(Görselleri büyüterek okumak için üzerlerine tıklayınız…)

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

20 Eylül 2004

---

“Pul Biber” Dergisi, Sayı: 6, Mart 2016, ss.30-31
(Görselleri büyüterek okumak için üzerlerine tıklayınız…)

---

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarına http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

Şamil Potur’un İlhan Berk Portreleri
“Le poéte travaille (şair çalışıyor)” Dergisi, Nisan 2003, Sayı: 6, ss.13-23
(Görselleri büyüterek incelemek için üzerlerine tıklayınız…)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarının tümüne http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

Hürriyet Gazetesi Kitap Eki, 25 Ekim 2002, ss. 28-29
(Büyüterek okumak için görsellere tıklayınız…)

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

(Kupürleri büyüterek okumak için üzerlerine tıklayınız…)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarının tümüne http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

Aralık 2022’de 27 yaşında vefat eden sıkı dost -ve genç yayıncı- Uğur Yanıkel‘le birlikte Uğur’un pasaj69.org adresinde kurduğu özgür yayıncılık platformu kapsamında bütünlenmiş e-kitapçıklar olarak İlhan Berk arşiv çalışmaları yayımlıyorduk.

Bu verimli gayretler süresince birçok vukuat geldi başımıza! Uğur’la birlikte İlhan Berk’in kitaplarına girmemiş dergi yazılarını ve diğer içerikleri toparlarken, yayıncılık adına çok tuhaf tavırlara/operasyonlara maruz kaldık. Ve fakat, bu maruziyetin en ince, en derin detaylarını açıklamak başka bir zamanın/hesabın konusudur. Merakla beklemenizi öneriyorum! (Önemli bir ipucu 3 Aralık 2019’da Uğur’la birlikte yazdığımız şu açık mektupta yer alıyor: “Bir Teşekkürü Çok Görmek ya da Görmezden Gelmek”)

Nihayetinde, gerçekleştirdiğimiz arşiv kazılarının içerisinde, başımıza gelen vukuatlara ve diğer her şeye rağmen “buluntu” değerini kaybetmeyen eser -Uğur’un da katkısıyla birlikte- tasarım esnasında “Yarı Saklı Günlükler” adını verdiğimiz ‘Mısırkalyoniğne ve Yugoslavya Günlükleri‘dir. Bu günlükler İlhan Berk’in yayımlanan kitaplarında yer almıyor ve İlhan Berk’in kurguladığı şiirsel alan derinliğinin sınırlarını sezdirerek -özellikle ‘Mısırkalyoniğne’ için- ‘doğru yan okumalar’ sağlamak adına önemli işaretler taşıyor. Çünkü İlhan Berk birçok söyleşisinde ve poetika metninde, şiirinden “anlamı tam silmek” gayretinin Mısırkalyoniğne adlı eseri kapsamında zirve noktasına ulaştığını, bu gayrette en başarılı eserinin de Mısırkalyoniğne olduğunu ifade eder. ‘Mısırkalyoniğne Günlüğü’nün İlhan Berk okurunun zihnindeki ‘şiir’, ‘imge’ ve ‘anlam’ kavrayışında yeni bütünler ve yeni yaklaşımlar oluşturacağını düşünüyorum.

İyi bakışlar dilerim!

Zafer Yalçınpınar
Ağustos 2024

“Yarı-Saklı Günlükler” İLHAN BERK 
(Mısırkalyoniğne ve Yugoslavya Günlükleri)
Aralık 2016, 1. Edisyon, Tasarım: Uğur Yanıkel
Tam Metin, PDF: https://zaferyalcinpinar.com/ilhanberkgunlukler.pdf

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan “İlhan Berk” başlıklı ilgilere http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

E Dergisi, Kasım 2001, Sayı: 32, ss. 10-16
(Görselleri büyüterek okumak için üzerlerine tıklayınız…)

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

E Dergisi’nin Kasım 2002 tarihli 44. sayısında yayımlanan İlhan Berk söyleşisinin tam metnini https://upas.evvel.org/?p=2794 adresinden okuyabilirsiniz.

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

NTVMSNBC: Cahit Sıtkı Tarancı şiiriniz için ‘her mısrada bir cigara yaktırıyor’ demiş. Ben de şiirlerinizi okuduğum zaman çok heyecanlanıyorum. Ama sigara içmediğim için de ne yapacağımı bilmiyorum. Ne tavsiye edersiniz?

İLHAN BERK: Çok güzel… Şimdi çok ilginç birşey o. Bir şairin halinden bir şair daha kolay anlıyor. 1955’ler yahut 57’ler olabilir. İstanbul’da Beyoğlu’nda Salah Birsel’le dolaşıyorum. Cahit Sıtkı’ya rastladık; ben tanımıyorum onu. Salah Birsel beni tanıttı. Adımı söyleyince birdenbire dedi ki, “Kardeşim,” “sen her mısrada bir cigara yaktırıyorsun”. Bu çok önemli bir şey. Bunu bir şair kavrayabiliyor. Demek ki o zamana kadar yazılan şiirlerde- hâlâ da öyledir ya- bir şiir, bir mısra arka arkaya gelir. Benim o zaman bulduğum teknik ki onu Fransa’da çok sevdiğim Apollinaire diye bir şair vardı, onda fark ettim, dizeleri arka arkaya getirmiyor; aralara boşluklar bırakıyor, atlaya atlaya gidiyor. Benim tekniğim yeniydi. Bu teknik Cahit Sıtkı’yı ilgilendirmiş.

Beyazdı. Beyaz bir su, kocaman, eski
Düşendim ben öpüşünün balkonlarından.
Vurmuş göğüme yatıyordu Çılgın.

NTVMSNBC: Şiiriniz çok heyecanlandıran ve şaşırtan bir şiir.

İLHAN BERK: Şiir şaşırtmalıdır derim, doğal olarak. Tabii heyecanlandırmalı da. Okur için ve benim için bu önemli bir şey. Bu kolay değildir; bir şiirin heyecanlandırması. Böyle bir şiir yazmak gerekiyor. İlk anda ben şiirimin şaşırtıcılığına inandım. Şaşırtan şiirleri yazmaya çalıştım. Şimdi de doğal olarak devam ediyorum. Şiirin öyle yerleri olmalı ki, okurken bile şiire bombalar sıralamak gerek. Yani öyle bir tekdüzelik değil de birdenbire bir yerlere atlamalı. Birdenbire şiir kendini değiştirmeli, birdenbire okuru şaşırtmalı.

Böyle söylediğinizde şiiri ‘us’la yazılan birşeymiş gibi algılamak gerekiyor. Ama şiirde ‘us’u dışlamaktan yanasınız. Bu bir çelişki değil mi?

İ.B.: Usun şiirdeki yeri benim gözümde çok azdır. Çünkü usun girdiği yerde heyecan, şaşırtma pek olmaz. Şiir şaşırtmalı dediğim zaman usu bir kenera atalım demiyorum. Gerektiğinde kullanıyorum usu. Çünkü us girdiği zaman her şey anlaşılır oluyor. Diyelim bir Orhan Veli şiirini okuduğunuz zaman baştan sona anlarsınız ilk ağızda. Ben böyle bir şeyi düşünmüyorum. Şiiri ikide bir şaşırtmalı, düşündürmeli diyorum.

Şair İlhan Berk’i neler şaşırtıyor?

İ.B.: Gittikçe şaşırtan şeyler azalıyor benim için. Bu kadar yaşayınca… Şaşırtan şeyleri arıyorum. Yaşlı bir şair var, çok seviyorum şiirlerini, kapalı bir şiir. Yakınlarda öldü bir kaç yıl önce. Bir lafı var diyor ki, “Şairin hiçbir şeyi yoktur. Bir ünü vardır. O da ohhoooooooo” diyor. Öyle.

Şimdi 1994’te Fransa’da kitabım çıktı. 95’te İspanya’da kitaplarım çıktı. Son olarak yine İspanya’da 4. kitabım çıktı. Geçen yıl da Amerika’da bir kitabım çıktı; seçme şiirler. İspanya’da çıkanlar; seçme şiirler. Ekim’de de seçme şiirler İngiltere’de çıkacak. Ne diye anlattım bunları sana?. Haa… Şimdi Almanya Heidelberg’e çağırdılar beni. Sonra da Hamburg’a da gideceğim.

Şiirlerinizin Türkiye dışında çevriliyor ve okunuyor olması neler hissettiriyor?

İ.B.: İspanya’da tanınıyorum. Şairlerin hayatı hep böyledir, kim okur, kim sever bilmezsiniz.

Böyle bir merakınız vardır ama.

İ.B.: Şimdiye kadar olan merakımdan biliyorum ki kitaplarım oralarda tekrar basılmıyor. Bir İngiliz için bir Alman için bir İlhan Berk kimdir? Orada kitap çıkıyor, belki bir yirmi kişi ilgileniyor.

Şair İlhan Berk’i nelerin şaşırtığını konuşuyorduk…

İ.B.: Azaldı… İlgi alanlarım azaldı çünkü. Bütün ilgiyi şiire gösteriyorum. Ondan başka birşeyle ilgilenmiyorum.

Aşkın ki hiç durup dinlenmek nedir bilmiyor

Şiir dışında nelerle ilgilenmek isterdiniz?

İ.B.: Şiir dışında hayatla ilgilenmek isterim. Çok kadınlar sevdim mesela. Şimdi de birini seviyorum. Başka birisini de görmüyorum mesela, böyle bir şey.

Dururum herhalde aşka, herhalde oraya

Birisini severken başka birisiyle de mi heyecanlanmayı istiyorsunuz?

İ.B.: Şimdi artık heyecanlandırmadığını görüyorum. Bir değişiklik bu tabii ki. Çok değişik bir şey görmüyorum. Çok kalabalık bir şeyin içinde yaşıyorum. Neyse…

Mario Luzi’nin “Zaman ki aynı kılar her şeyi” sözünü kullanmıştınız Kült Kitap’ta. Farklı yaşlarda aşkın yaşanmasına dair farklılıklar da oluyor mu?

İ.B.: Tabii. Tabii. Benim hayatımda aşk hiç eksilmedi. Şimdi de 24 yaşında bir sevgilim var. Başka bir şey pek ilgilendirmiyor beni. Bu ne demek? Azalıyor demek. Birisinin üzerinde toplanıyor bu. Yaşla belki böyle bir şey oluyor. Ama pek olmazdı eskiden.

Odaklanma mı?

İ.B.: Odaklanma evet. Hayat beni şaşırtmıyor dediğim zaman bunu söylemek istedim.

Bu enerji ile ilgili olsa gerek?

İ.B.: Enerji. Beni hep bir insan ilgilendirmiştir, çarpmıştır beni. Kitaplarımda çoğunda bunları yazmışımdır.

Siz şiirde de erotizmden değil, tutkudan yana tavır alıyorsunuz değil mi?

İ.B.: Evet.

Bir söyleşinizde aşk için “Bu bilinen bir şey değildir. Biliyormuşuz gibi davranıyoruz” diyorsunuz. Sizce, üzerinde bu kadar çok konuştuğumuz, kafa yorduğumuz, kütüphaneler dolusu kitap yazılmış bir konu olan aşk, niçin hâlâ bilinemez bir şey?

İ.B.: Evet. İyi bir laf etmişim; biliyormuşuz gibi davranıyoruz demişim. Hakikaten bilinen bir şey değil aşk. Evvela şu çok önemli, aşkı bilmiyoruz başımıza geliyor aşk. Çarpan bir şey. Yani birisine rastlayacağım, ilişki kuracağım diye düşünemezsin. Bu birdenbire çarpıverir. Aşkın bütün benzersizliği, büyüklüğü; başa gelen bir olay olmasındandır. Tak diye geliyor. Hesaplı, düzenli bir iş değil, anlatabiliyor muyum? Devrimcidir kadın, müthiştir, insanı değiştiren bir şeydir. Hayatını altüst ediyor, büyük bir şey.

Gövdenin hâlâ özgürlüğe kavuşamadığını ve tarihin insan gövdesini sevisel bir varlık olarak görmek istemeyişinden söz ediyorsunuz. Şairler herhalde bu konuda en az tutucu davrananlardır…

İ.B.: Aşka kapalıdırlar mı diye düşünüyorsunuz?

Hayır, tam tersini düşünüyorum.

İ.B.: Evet. Ortaçağ kapatmıştır bazı şeyleri. Aşk çok büyüktür. Kadını yüce bir varlık olarak görüyorum. Devrimcidir kadın. Bu varlığın görülmemesi anlaşılır bir şey değil.

Bazı insanlar, şairler ve yazarların aşka ve çoğul ilişkilere daha açık, onların bu konudaki enerjileri daha yoğun olduğunu düşünür. Sizce?

İ.B.: Şimdi şu söylenebilir. Kadını, en iyi şairler anlamıştır diyebilirim. Kadın üzerine, aşk üzerine o kadar duruyor ki şairler; haklıdırlar. Yüce bir şeydir. Büyük bir şeydir demek istiyorum.

Bu dünyada bir senin yalnızlığına vardım

Arif Damar’la söyleşimizde Dağlarca ile aralarında geçen şu konuşmayı aktarmıştı: Arif Damar, Dağlarca’ya “şairden iyi sevgili olur, iyi koca olmaz” diyor. Dağlarca da “şairden iyi sevgili de olmaz iyi koca da’’ diye yanıtlıyor.

İ.B.: Ben kötü bir koca olduğumu sanmıyorum ama doğrudur söyledikleri. Mesela benim karım çok iyi bir insandı. Beni müthiş beslemiştir. Düzeltmiştir beni. Ben de ona karşı tabii kendimi şey yapıyorum… Ama bir yerde şöyle bir şeye giriyorsunuz. Mesela diyelim ki özel olarak karım için yürürdük Bodrum’da. Beraber yürümüş olmak… Fakat yolun bir yerinde bakıyorsunuz ki yine kendini dalmış olarak bulursun. Bunu fark ediyordu, kırılmıyordu. Böyle bir şey var. Şair çok kendine bağlı bir adam. Ben mesela şöyle demiştim karıma, “Bak” dedim… “evvela benim şiirim var. Sonra sen, sonra oğlan var.” Bütün hayatımda bu gerekçeyi uyguladım. Bu tabii bir kadına karşı söylenilir laf değil. Gerçek bu. Buradan ne çıkartırsanız çıkarırsınız.

Bu eşiniz Edibe Hanım’ın da kabul ettiği bir şey.

İ.B.: Çünkü bir adamı sevmiş. Ondan bir çocuğu var.

Sizin şiirinizde beni çarpan, etkileyen şeyin ne olduğunu düşünürken şu sonuca vardım. Siz ‘nesne öznesine karşı gelmesini bilmeli’ diyorsunuz. Çok etkilendiğim, nesnenin özne yerine geçtiği dizeleriniz var: “Gece burada uyuyor.” / “Güneş uzanırdı.”

İ.B.: Benim laflarım mı bunlar?

Kitaplarınızdan alıntı yaptım…
“Bir uyku, balkona yaslanıyor”

İ.B.: Müthiş!

“Yağmur, haritayı açıp nereden başlayayım diyor.”
“Bir ağaç öne çıkıyor, bir şey söylemek istiyor.”
“Dolaşmaya çıkmış deniz kıyısı kendine yeni yerler arıyor”

İ.B.: Çok ilginç!

Bir şair olarak siz hangi şehirle ilişkilendirilmek, anılmak istersiniz?

İ.B.: İstanbul olmasını yeğlerim. İstanbul büyük bir şehirdir. Beni çarpar, şaşırtır. Her an, her sokak, her dönemeç şaşırtır insanı, düşündürür. Öyle bir kent yeryüzünde çok az vardır. O yüzden İstanbul’u çok severim.

Ama Bodrum’da yaşıyorsunuz?

İ.B.: Bodrum’da yaşıyorum evet. Benim yazı evimdir Bodrum. Yazı odamdır. Pek ilişkim yoktur kentle. Başlangıçta biraz vardı. Şimdi buraya kapanıyorum, burada çalışıyorum.

Hâlâ bitirdiğinizi düşündüğünüz şiirleri sokaklarda okuyor musunuz?

İ.B.: Her bitirdiğim şiiri genel olarak kendi kendime okurum dışarıda.

Kendi şiirleriniz ezberinizde kalır mı?

İ.B.: İlk yazdıklarınm hep kalır. Bir defa şiir bende tam olarak çıkar, yani ezberimdedir şiir. Sonra unutuyorum tabii.

Bir çırpıda dilinize gelen, ezbere söyleyebileceğiniz bir şiiriniz var mı?

İ.B.: Ezbere hiçbirini söyleyemem. Son yazdıklarımdan az buçuk söyleyebilirim ama parçalanmış olarak. İki dize okuyabilirim: “Ben durdum/ yol yürüyordu.”

(…)

Yeni şairler keşfetmeyi seviyor musunuz?

İ.B.: Yeni şairler tabii şiirlerini gönderiyorlar. Bakıyorum kitaplara. Beni ilgilendirirse bazen telefon da ediyorum veya yazıyorum, ‘şiirinizi sevdim’ diyorum. İlgilendirmiyorsa hiçbir şey göndermiyorum.

Akımlarla ilgili olarak, şu anda şiirde yeni bir akımdan, oluştan söz edilebilir mi?

İ.B.: İkinci Yeni hâlâ yaşayan bir akım olarak sürdürüyor. Ondan beri böyle değişik bir şey henüz yok. Her zaman da olmaz bu. Çağlar içinde mesela 18. yüzyıl Fransız şiirinde ünlü şairler yoktur.

Bunu neye bağlıyorsunuz, toplumsal dönüşümlerle mi ilgili?

İ.B.: Bir şeye bağlamıyorum. Çağımızın çok değişik şairleri var. Çağı etkilemeyi sürdürüyorlar. Dünyanın her yerinde şiir yazılıyor. Bunların birçoğunu da okuyoruz zaten. Dünyada da yani gözümden Amerikan şiiri çok büyük olarak geçiyor. Fransız şiiri çok büyüktü, büyüklüğünü kaybetti. İtalyan şiiri için de aynı şeyi söyleyebiliriz.

Akımı tanımlarken, ‘Bazı ozanların çağa parmak kaldırmasıdır’ diyorsunuz. ‘Şiir horozu kaldırılmış bir tabanca gibidir’ diyorsunuz. Şiir bugün o güçte olmadığı için mi yeni akımlar ortaya çıkmıyor?

İ.B.: İlginç.

“Sözcükleri kaldırın dünya durur” ve “Her sözcük bir fırtınadır, yalnız şiirde patlar”…

İ.B.: İlginç.

Bu dizeleri herhalde kendinizden geçme halinde yazdınız…

İ.B.: Epeyce yoruldum. Bilmiyorum cevaplayabildim mi… Şair kendine çekiliyor. İhtiyaç duyarsa ilgileniyor. Asıl sorun kendisi. Şair devamlı kendini kurcalar. Bütün derdi şairin kendisi, kendi sorunları. Onun dışında dünyayı bazen ıskalayabiliyor.

Benim gölge olarak düşündüğüm, imgeler ve çok anlamlılık olabilir mi?

İ.B.: Bir okuyuşta kendini bitiren bir şiir değil… Öyle bir şiir yazdığımı sanıyorum. Tabii öyle şiirlerim de var. Bugün öyle düşünüyorum daha çok.

“Atımı istedim evin göğü gerindi” dizenizi okuduğumda, göğün çatısı benmişim de çatırdıyorum gibi geldi bana…

İ.B.: İlginç tabii. Mehmet Fuat çok severdi bu dizeyi.

Çağlar arasında mekik dokuyan bir şiir aynı zamanda sizin şiiriniz. “Unutmak yoktu, daha zaman bölünmemişti. Saydamdı, baktı mı görülürdü” diyorsunuz.

İ.B.: Daha çok “Dün Dağlarda Dolaştım Evde Yoktum’’ kitabından.

Bazı dizelerinizi hayatımızla ilgili bir kilidi açabilecek güçte buluyorum. Bu o kadar çok ki sizde. Sizin de bazı sözlerinizi ve şiirlerinizi anımsamadığınızı görünce… Birden çok kişinin yaşamı var sanki sizde.

İ.B.: Güzel bir şey bunları görebilmeniz. Şair, köktenliği arıyor. Büyük bir kavrayışı yakalamak istiyor. Yeryüzünden böyle bir şeyin geçişini yakalamak istiyor. Çağı geçiyor mesela, o çağı yakalamak istiyor şair. Şimdi Lizbon’dayım Pessoa’nın yaşadığı kahveye gittim. Pessoa’nın yanında oturuyorum. Onunla çay içiyorum. Sonbahardı ama güneşli bir gündü. Bir kadın paltoyla geçti, müthiş giyinmiş. Heykele baka baka geçti. Birden bu kadın Pessoa’nın sevgilisi olabilir diye düşündüm.

Neden?

İ.B.: Bilmiyorum. Çünkü dünya Lizbon denilen bir kenti öğreniyor. Bir adam var, “Lizbon’da yaşamıştı” deniyor ve şiirleri yayılıyor. Bu çok hoşuma gitti benim. Orada bir kenti temsil ediyor adam. O kahveye gidermiş her zaman. O kahveci de onun heykelini yaptırmış.

Şiir unutulmadan yenisi yazılmaz değil mi İlhan Bey?

İ.B.: Bir dünya yaşıyorsunuz, sonra bırakıyorsunuz. Şiir yazmam çok uzun sürüyor, şimdi daha da uzun sürüyor. Üzerinde çok duruyorum. Sanki ancak uzun süre bir şiir üzerinde durulursa iyi olacakmış gibi. Öyle birşey yok. Kısa bir sürede de şiir tak diye çıkıp gelebiliyor. Bu gerçek. Ama çoğunlukla şimdi çok duruyorum üzerinde. Şimdi bir şiirimi Yapı Kredi’nin dergisine yeni gönderdim. 6 aydır bekliyordu. Uzun süre ben bitmedim dedi. Bir yıl gidip geldikçe uğraştım onunla. Bitti diye bakıyorsun. Bir ay sonra bakıyorum, ‘ben bitmedim’ diyor. Canlıdır şiir benim için. O zaman dönüyorum ona. Böyle evreler geçiriyor bende.

Son şiirinizin adı ne?

İ.B.: “Su’ydum ben geçiyordum.”

Anlamı sıfırlamaya çalışıyorum diyorsunuz. Şiirde önünüze koyduğunuz hedef bundan sonra nedir?

İ.B.: Sadece anlam değildir bir şiir. Anlamla ilişki her zaman çok değildir. Değişik zamanlarda şiirler kendi içlerinde kendi serüvenlerini yaşarlar. Canlı bir varlıktır onlar. Canlı varlık olduğu için, değişik zamanları yaşarlar. Şiirin kendisine gitmek… Şiirin kendisine gittiğiniz zaman orada başka şeylerle karşılaşıyor insan. Anlam her şey değildir bende. Onu söylemek istiyorum.

Şu anda olmak istediğiniz yaş hangisi?

İ.B.: Bu yeter diyorum.

Öyle değil, dönmek istediğiniz yaş hangisi diye soruyorum.

İ.B.: Doğal olarak tabii genç yaşlarda olmak isterim. Herkes gibi ben de genç olmak isterdim. Yaşayacağım kadar yaşadığım kanısındayım. Öyle diyebilirim.

Çok yaşayın İlhan Berk. Yazacağınız daha çok dize olduğunu düşünüyorum.

İ.B.: Bir kitap hazırlamak istiyorum. 17-18 şiir oldu. Bitirirsem sevineceğim. 30-40 şiir olabilirse sevineceğim. Ona çalışıyorum şimdi. Böyle bir kitap bırakmak istiyorum.

İpuçları verebilir misiniz?

İ.B.: Kişisel gelişmemde ayrı bir yeri olacak bir kitap. Bir tane de ‘Sözcükler’ diye bir kitaba çalışıyorum. Sanırım o önümüzdeki yıl biter, yayınlarım. Ama bu kitap biraz uzun sürer. Bunlar özgür şiirler; yaşamın birçok yerinden gelmiş. Daha çok anlaşılan değil de duyulan bir şiir diyelim. Kapalı bir şiir. Ancak duyumlara seslenen bir şiir yazmak istiyorum. Metafizik ağırlıklı diyebilirim. Aldın hikayeyi, bravo.

Şimdi yazdığınız şiirlerle 30-40’lı yaşlarda yazdığınız şiirler arasında nitelik farkı görüyor musunuz?

İ.B.: Yaşla ilgili değil. Çok ünlü şairler yaşlılıklarında daha çok en iyi şiirlerini yazmışlardır. Öyle bir yaş sorunu yok.

Bence şair çocuk kalandır.

İ.B.: Evet, çocuk kalabiliyorsa mesele kalmaz. Bana hâlâ genç şair diyorlar. Genç şiir yazdığımı sanıyorum. Şunu söyleyebilirim mesela Dağlarca için. Dağlarca bu son yazdıklarında… Dağlarca’yı orada bulmak olanağı yok. Beni de üzüyor bu.

Kendinden uzaklaşmış mı buluyorsunuz?

İ.B.: Doğal olarak… Politikaya giriyor, politik şiir yazıyor. Ama niye yazıyorsun diye bir soru sorulamaz. Yani şairin yaşı yoktur demek istiyorum.

Dille uğraşan biri için en son noktada yazdığı şiirin en iyi şiir olması gerekir diye düşünüyorum.

İ.B.: Tabii… Tabii…

İnsan sözcüklerle uğraşa uğraşa, yaza yaza en iyiyi bulmaz mı?

İ.B.: En iyi şiirimdir diye bitirir şiirini bir şair.

NTVMSNBC.COM, Ekim 2006

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

14 Mart 2004, Cumhuriyet Gazetesi

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

‘YENİYAZI’ Kültür ve Edebiyat Dergisi, Sayı:11, Güz 2011, ss. 44-48
(Görselleri büyüterek okumak için üzerlerine tıklayınız…)

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden, Sait Faik arşivine ise
http://evvel.org/ilgi/sait-faik adresinden ulaşabilirsiniz.

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

2005 yılında Özel Bodrum Hastanesi’nin yayımladığı “Aspirin” adlı yerel dergide İlhan Berk‘le gerçekleştirilen bir söyleşi bulunuyor… Fevzi Demirtaş ve Berrin Tuna tarafından gerçekleştirilen söyleşide İlhan Berk, Bodrum’u, Bodrum’a yerleşme nedenlerini ve Bodrum’un yerel halkıyla birlikte yaşama sürecini dile getiriyor….

(Söyleşiyi okumak için görsellerin üzerine tıklayınız…)

---

Hamişler:

1/ Bkz: İlhan Berk’in Çeşitli Söyleşileri Hakkında Açıklama
(Zafer Yalçınpınar, 17/8/2024)

2/ EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşivine
http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

Nuri İyem’in İlhan Berk Portresi
Cumhuriyet Kitap Eki, Sayı: 911, 2 Ağustos 2007
(Görseli büyütmek için üzerine tıklayınız…)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan “İlhan Berk” başlıklı ilgilere http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarının tümüne http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

---

Hamiş: Ece Ayhan başlıklı araştırmalara https://evvel.org/ilgi/ece-ayhan adresinden, Ece Ayhan araştırmalarının indeksine https://evvel.org/eceayhanindeksi.pdf adresinden, Ece Ayhan web sitesine ise https://zaferyalcinpinar.com/bakissiz.html adresinden ulaşabilirsiniz. EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk ilgileri de şurada: http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk

Cumhuriyet Gazetesi, Haziran 1942

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk arşiv çalışmalarına http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden ulaşabilirsiniz.

İlhan Berk‘in 1952 yılında Yeditepe’den yayımlanan
“Günaydın Yeryüzü” adlı 3. şiir kitabından… Fethi Karakaş çizimleri…
(Resimleri büyütmek için üzerlerine tıklayınız.)

---

Hamiş: EVV3L kapsamında yayımlanan İlhan Berk başlıklı ilgilere http://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden, “sahafiye” ilgilerine http://evvel.org/ilgi/imzali adresinden, Yeditepe Dergisi ve Yayınevi ilgilerine ise https://evvel.org/ilgi/yeditepe-dergisi adresinden ulaşabilirsiniz.

---

Yeditepe Dergisi’nin 1 Nisan 1950 tarihli ilk sayısında…
Fazıl Hüsnü Dağlarca, (N.) İlhan Berk ve
Bedri Rahmi Eyüboğlu‘ndan… kupürler…

(Görselleri büyüterek okumak/incelemek için üzerlerine tıklayın…)

---

---

---

---

Hamiş: EVV3L kapsamındaki Yeditepe Dergisi ilgilerine https://evvel.org/ilgi/yeditepe-dergisi adresinden, Fazıl Hüsnü Dağlarca ilgilerine https://evvel.org/ilgi/daglarca adresinden, İlhan Berk ilgilerine https://evvel.org/ilgi/ilhan-berk adresinden, Bedri Rahmi Eyüboğlu ilgilerine ise https://evvel.org/ilgi/bedri-rahmi adresinden ulaşabilirsiniz.