E V V 3 L

JOHN’ CAGE”

18 Temmuz – 5 Eylül 2012 / Kuad Galeri

Süleyman Seba Caddesi, No: 52 Akaretler, Beşiktaş
www.kuadgallery.com

Lynn Criswell, Peter Downsbrough, Esther Ferrer, Tom Johnson, Stéphane La Rue, Teoman Madra, Sarkis, Michael Snow, Taldans | Mustafa Kaplan – Filiz Sızanlı, Su-Mei Tse, Peri Sharpe & Tolga Tüzün, Ilgım Veryeri Alaca

20. yüzyılın en orijinal bestecilerinden John Cage’in 100. yaşı dünyanın her köşesinde kutlanıyor. Kuad Galeri de “Fluxus 50″ sergisinin hemen ardından bu öncü sanatçıyı anmak amacıyla çeşitli disiplinlerden sanatçıların katıldığı bir sergi düzenliyor.

Cage’in çalışmalarının dökümünü çıkarmaya kalkıştığımızda başka hiçbir sanatçıda göremeyeceğimiz, şaşırtıcı biçimde birbirine eklemlenen bir çeşitlilikle karşılaşırız. İlkin bestecidir elbette; ama sadece sesleri, sessizlikleri, gürültüleri bestelemekle yetinmez, asıl hüneri karşılaşmaları, dostlukları, rastlantıları bestelemektir. Schönberg’ten dersler almış, sonrasında kendi tarzında çok uzaklara gitmeyi bilmiştir. Yolu Robert Rauschenberg ve Jasper Johns’la kesiştiğinde her birini ayrı ayrı etkileyen o uzun süreci hemen öngörebilmiştir. Merce Cunnigham, Morton Feldman, David Tudor ve Christian Wolff’la azılı dostluklar kurmuş, Buckminster Fuller, Marshall McLuhan gibi vizyonerlerle fikir tokuşturmuştur. Marcel Duchamp’la karşılaşması belki de yapıtı üzerinde en büyük etkiyi bırakandır: Ondan üçe kadar saymayı ve bekar kalmayı öğrenmiştir.

Cage ilgi duyduğu her şeyi yapıtına davet etti. Dersler verdi, kitaplar yazdı, konuşmalar yaptı, performanslar sergiledi; başta Fluxus sanatçıları olmak üzere birçok kuşağı derinden etkiledi.

Kuad Galeri’deki sergiye katılan sanatçıların neredeyse tamamı ilk kez aynı mekanda yan yana geliyor. Michael Snow daha önce Centre Pompidou’da sergilenen bir ses yerleştirmesiyle katılıyor sergiye; Sarkis doğrudan Cage’e gönderen neonlu bir işiyle yer alacak; Peter Downsbrough her zaman olduğu gibi yine mekana müdahale ediyor; Esther Ferrer iki Eric Satie portresi gönderdi; Cage’in öğrencilerinden Tom Johnson notasyon desenleriyle katılıyor; Su-Mei Tse siyah-beyaz bir fotoğraf seçti Cage için; Stéphane La Rue’den Morton Feldman kağıtları geldi; Teoman Madra altmışlarda yaptığı ışık oyunlarını sergileyecek; Peri Sharpe ve Tolga Tüzün Fontana Mix‘e gönderen interaktif bir iş üretti; Lynn Criswell keçe üzerine yaptığı bir çalışmayla yer alıyor sergide; Taldans’ın eski bir egzersiz videosunu izleyeceğiz; Ilgım Veryeri Alaca bir sanatçı kitabı hazırlıyor. Ayrıca, serginin son günlerinde galeri mekanında çeşitli etkinlikler, performans gösterileri, ve 4 Eylül’ü 5 Eylül’e bağlayan saatlerde küçük bir konser gerçekleştirilecek.

Kesintisiz Avangard sergisiyle yola çıkan Kuad Galeri, Fluxus sanatçılarının hemen ardından, John’ Cage” başlıklı sergiyle “çizgi”yi sürdürüyor.

***

John Cage için: davul tozu, minare gölgesi

Nichi nichi kore ko nichi: Her gün, güzel bir gündür. Kapı açılır, kapı kapanır, bir bulut geçer, mantarlar büyür… Bir şeyler olmuştur, bir şeyler olmaktadır. Cage oldum olası anekdot anlatmayı sever (4’33″).

Müzik yazmak duyulur ve duyulur-olmayan sesleri (sessizlikleri) yeniden icat etmektir. Çağırın onları, kendiliğinden gelenleri sakın geri çevirmeyin, tekrar tekrar değiştirin yerlerini, bırakın üst üste binsinler, alt alta düşsünler, yeni komşuluklar kurun aralarında, mesafeler açın… dünyaya evet demek için fazladan bir şey yapmanıza gerek yok, karşınıza çıkan, sizi kendine çeken her titreşimin peşine düşün, yeter: kaosmos.

I Ching, I Chance, I Change…
Hazır nesne, hazır piyano, hazır zen…
John Cage 100 yaşında.

Söyleyecek bir şeyi yoktu, onu da söyledi, söylüyor…

A. Gültekin

Jon Lord
1941-2012

bkz: https://birdirbir.org/jon-lord-1941-2012/

*

Murat Meriç’in yazısı…

Bkz: https://birdirbir.org/kara-tren-ilhan-mimaroglu-1926-2012/

“İlhan Mimaroğlu için en olmadık yerde bir sigara yaktım
ve kendimi dinledim.”  Zy

*

Karga Yayın’dan İlk Kitap:
kargamecmua Müzik Yazıları / 2007 – 2011
(g Yayın Grubu İşbirliğiyle)

Karga, ilk kitabını ihtisas alanı olan müzik üzerine çıkarttı. 30 yazar, 91 yazı ile bir kaynak kitap.

Karga’nın 15, kargamecmua’nın 5. yaşını vesile ederek yıllardır dillerimize pelesenk, hayallerimize konu olmuş “kitap basma” faaliyetine başlamış bulunuyoruz. Karga’nın kuruluş sözleşmesinde yer alan “yayıncılık” ibaresinin altını 5 senedir çıkarttığımız bir süreli yayınla dolduruyor olsak da, kitap basmak başka bir heyecan. İlk kitabımızda g Yayın Grubu’ndan destek aldık ve yayınevinin “geniş kitaplık” serisine dahil olduk.

Bu kitapta yer alan yazıları seçerken, öncelikle albüm kritiği gibi güncel yazıları eledik. Ama bazı albümleri vesile ederek bir grup, tür ya da müzisyenle ilgili bilgileri içeren yazıları çıkartmadık. Mecmuada yer alan çoğu söyleşi veya röportaj da bir albüm / turne / konser üzerine olduğundan, yani yine o ayın günceli, gündemi olduğundan, kitaba alınmadı. Bunun dışında mecmuada müziğe bolca bulanan denemeler basmıştık. Bu denemeleri de kitabın dışında tuttuk. Doğrudan bir müzisyen, grup ya da türle ilgili birkaç denemeyi aldık ama. Bazı yazıları da fazla kişisel, hatta anı mahiyetindeki içerikleri yüzünden eledik. Benzer olarak, belli bir türe alamadığımız birkaç geniş zamanlı kişisel değerlendirmeyi de kitabın dışında tuttuk. Bu tip değerlendirmeler genellikle eksiklikler içerir diye. Sonuçta dönüp dolaşıp okunacak, kaynak niteliğinde bir kitabı hedefledik.

Sonuçta “Portreler”, “Albümler”, “Konuşmalar”, “Dönemler, Türler, Şeyler” ve “Vedalar” başlıkları altında 30 yazarın 91 yazısının yer aldığı bu kitap ortaya çıktı.

(Derleyen: Tayfun Polat – Utkan Çınar)
Sayfa Sayısı: 264
ISBN No: 978-975-9097-79-0

Kitaba ulaşabileceğiniz noktalar :

İstanbul : Karga / Mephisto (Beyoğlu-Kadıköy) / Pandora / Pusula, Ankara : Dost / Ada, İzmir : Pan / Yakın, Adana : Kitapsan, Mersin : Kitapsan, Eskişehir : İnsancıl …ve çok yakında D&R’larda.

2007-2011 yılları arasında kargamecmua‘da yayımlanan müzik yazıları kitaplaştırıldı. Karga taifesinin ilk kitabı olan “Müzik Yazıları”, G Yayın Grubu’nun “Geniş Kitaplık” serisinden yayımlanmış.

Tayfun Polat ile Utkan Çınar‘ın derlediği bu “sıkı tını”, 2012’nin ilk günlerinde tüm kitabevlerinde…

Bir mutat zevat, dün, bir e-posta göndermiş bana… Bu zevat, şiirlerimi ve poetik çalışmalarımı okuduğunu (“Şiirim Nasıldır?“, “Şiirim Ne Diyedir?“, “Boşluğun Dili” başlıklı ibrazlarımı okuduğunu) ancak benim “anlamsız kavramlar”la konuşan, şiirden ve şiir yazmaktan anlamayan biri olduğumu, örneğin yazılarımda “duygudurum tuşesi” olarak kullandığım kavramın ne olduğunu bir türlü kavrayamadığını, bu kavramın “salakça” olduğunu filan ifade etmiş.

Şimdi, bu sahte isimlerle bana sahte mektuplar yazanların kim ya da kimler olduğunu (gerçek isimlerini filan…) bilmiyorum. Fakat bu zevatların hangi tipolojiye ait olduklarını çok iyi biliyorum: Yeni Sinsiyet!

Şunu açıkça söyleyeyim: Birileri çıkıp, ezberlenmiş bir iyi niyetle olsa da “Ben senin ‘duygudurum tuşesi, tınısı’ diye ifade ettiğin şeyi anlamadım arkadaş… Bana anlatır mısın?” dediğinde, bir şeyleri seve seve anlatmaya çalışırım. Çünkü “insanlık” bunu gerektirir. Ya da bir şeyleri anlaması için gereken kaynakları, metinleri kendisine işaret ederim. Ama kötü niyetle karşıma çıkan o kurnaz ıskartalarına cevap vermem. Çünkü bu karşı tavrımı da -tıpkı diğer durumda olduğu gibi- “insanlık” gerektirir.

Sonuçta, kifayetsiz muhteris olmayan herkesle (eşyadan çok insana benzeyen ve duvar saatleri gibi ahmak olmayan herkesle) yazılarımda yer alan “Duygudurum Tuşesi ya da Tınısı” gibi kavramların ne menem şeyler olduğu konusundaki bilgileri paylaşmaktan hiç çekinmem, üşenmem.

Z. Yalçınpınar

(…) Görsel perspektif yasalarına uyan, nesnelerin görünüşünde olduğu gibi, yalnız en yakın plandaki şeyleri belirgin kılan tarihsel bir perspektif vardır. Olanlar bizden uzaklaştıkça kavrayışımızdan kaçarlar ve cansız, işe yarar bir anlamı olmayan nesneleri görmemize ancak bir an için izin verirler. Binlerce engel bizi talarımızın zenginliklerinden ayırır, bize yalnızca onların ölü gerçekliğini gösterir. O zaman bile onları bilgiyle olmaktan çok sezgiyle kavrarız. (…)
Zira müzik fenomeni bir spekülasyon fenomeninden başka bir şey değildir. Bu ifadede ürkülecek bir şey yok. Burada yalnızca, müzikal yaratımın temelinin dışa yönelmiş bir ön duygu olduğu; somut bir şeye biçim vermek amacıyla önce soyut bir alanda hareket eden bir irade olduğu varsayılıyor. Bu spekülasyonun hedef alması gereken öğeler ses ve zaman öğeleridir. Bu iki öğe olmadan, müziği düşünmek olanaksızdır.(…)
Plastik sanatlar mekân içinde sunulur bize: Ayrontıları yavaş yavaş ve vakit oldukça keşfetmeden önce, genel bir izlenim ediniriz. Müzik ise zamansal sıralanışa dayanır ve belleğin tetikte olmasını gerektirir. Sonuç olarak, resmin “mekânsal” bir sanat olması gibi, müzik de “zamansal” bir sanattır. Müzik, başka her şeyden önce, zaman içinde belli bir düzenlemeyi, yani -eğer yeni bir sözcük kullanmama izin verirseniz- bir “kronomi”yi varsayar.(…)
Hangimiz, caz dinlerken, ısrarla düzensiz vurguları öne çıkarmaya çalışan bir dansçı ya da solo yapan bir müzisyen, kulağımızı, davuldan gelen düzenli ritmik cümle vuruşlarından uzaklaştırmayı başaramayınca, baş dönmesine yakın hoş bir duyguya kapılmamıştır?
bu tür bir izlenime nasıl tepki gösteririz? Ritim ile ritmik cümlenin zıtlaşmasında dikkatimizi en çok ne çeker? Dikkatimizi en çok çeken, düzenlilik saplantısıdır. Eş ölçümlü vuruşlar bu durumda yalnızca, solistin ritmik buluşundaki gerilimi rahatlatmanın bir aracıdır. İşte süprizi doğuran ve beklenmedik olanı gerçekleştiren budur. Düşündüğümüzde, vuruşlar gerçekten ya da zımnen var olsaydı o buluşun anlamını çıkartamayacağımızı fark ederiz. Burada bir ilişkinin zevkine varırız. (…)
Piyer Sovtçinski’ye göre müziksel yaratım, öncelikle zamanın (kronos’un) müziğe özgü bir yaşantılanmasına dayanan ve doğuştan var olan bu sezgiler ve olanaklar bileşimidir; müzik eseri bize zamanın işlevsel gerçekleşmesini verir yalnızca.
Herkesin bildiği gibi, zaman öznenin içsel eğilimlerine ve bilincini etkileyen olaylara göre değişen bir hızla geçer. Bekleyiş, sıkıntı, elem, zevk ve acı, derin düşünce, bütün bunlar böylece aralarında hayatımızın kendini açtığı farklı kategoriler gibi görünmeye başlar ve her biri özel bir psikolojik süreci, belli bir tempoyu belirler. Psikolojik zamandaki bu değişmeler ancak gerçek zamanın, yani ontolojik zamanın -ister bilinçli ister bilinç dışı olsun- birincil duyumuyla ilişkilendirildiklerinde algılanabilir hale gelir.
Müziksel zaman kavramına özel karakterini veren, bu kavramın psikolojik zaman kategorileriyle birlikte olduğu kadar bu kategorilerin dışında da doğup gelişmesidir. Bütün müzik, ister zamanın normal akışına teslim olsun ister kendini ondan ayırsın, zamanın geçişi (yani müziğin kendi süresi) ile müziğin kendini belli etmesine yarayan maddi ve teknik araçlar arasında özel bir ilişki, bir tür kontrpuan kurar.

Igor Stravinsky
“Altı Derste Müziğin Poetikası”, Çev: Cem Taylan, Pan Yay., 2000, ss. 25-29 

(…)Louis Armstrong’a müziğin ne olduğu sorulduğunda, “bunu sorduğuna göre hiçbir zaman onun ne olduğunu anlamayacaksın” dediği; aynı soruyu Pats Waller’ın ise “Onun ne olduğunu bilmiyorsan, hiç kurcalama!” diye cevaplandırdığı bilinmektedir. Bu karşılıklar, Caz müzisyenlerine, eleştirmenlerine ve dinleyicilerine has ortak bir tavrı yansıtmaktadır. Onlara göre, müziğin merkezinde, hissedilebilen ancak açıklanamayan bir şeyler vardır. Özellikle “Swing” tarzı, açıklanamayan bir tür olarak nitelendirilmektedir.
(…) Langston Hughes hakkında şöyle diyor eleştirmen Russel Blankenship: “Modern konuşma tarzı içinde siyah adamın eski acılarını duygulu bir biçimde dile getiren bir Caz şarkıcısı. Birçok şiiri insanın belleğinde, tıpkı akıldan hiç çıkmayan bir Caz parçası gibi, tekrar tekrar çakar.”(…)
(…) Caz’daki en önemli sakınca temcimselleşmedir. (…) Diğer sanat kollarında olduğu gibi, Cazcının da ana amacı derinlik olmalıdır; çünkü insan ve toplum ilişkileri derin ve karmaşıktır. Bu derinlik ve karmaşıklığa tekabül edebilecek olan imkanlar da hazırdır; çünkü bir anlamda bu tür müzik somut değil soyuttur. Yani caz hüzünlü bir kişiden çok hüznün kendisini, sevinçli bir insandan çok sevinci, trajik bir olaydan çok trajediyi, “pathetic” bir durumdan fazla, “pathos”u duyumsatır. Geleneksel müzik belli bir anın düşünceleri, duygulanımları ve heyecanlarının sonucu, ama yalnızca belli bir anla kısıtlı olan, durağan, notaya kesin bağımlı bir müzik türüyken, Caz emprovize bir müzik tarzıdır. Bu durum, Caz’ın klasiğe üstünlüğü olarak değerlendirilebilir. (…)
İngiliz Romantik Şiiri’nin manifestosu niteliğinde olan “Lyrical Ballads”ın önsözünde şiir “güçlü duyguların kendiliğinden taşması” olarak tanımlanır. İşte bu kendiliğindenliğin Caz Sanatı’nda belirleyici bir önemi vardır(…)
Sanatın ne olduğu konusunda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Kimilerine göre sanat yaratma, kimilerine göre yansıtma, kimilerine göre de üretimdir.(…) Konuya asıl ilgi alanı olan Caz müziği açısından bakıldığında, Caz’ın hem yaratma, hem yansıtma ve hem de üretim olduğu görülür.

A. Erdal Göksoy
“Eleştirel Caz Tarihi”, Stüdyo İmge Yay.,1984

Hamiş: Evvel Fanzin kapsamında yayımlanan “Caz” ilgilerinin tümüne https://evvel.org/ilgi/caz-cumlesi adresinden ulaşabilirsiniz.

Boğaziçi Caz Korosu, gücüne güç katmak için yeni seslerini arıyormuş…

Bkz: https://www.bogazicicazkorosu.com

Miles Davis’le beraber çalarken ya da 60’lı yıllardaki “Blue Note” çalışmaları bağlamına, 80’lerde “Weather Report” döneminde oluşturduğu fusion yaklaşımının kimyasına, gerekse de son 10 yıldır kendi dörtlüsünde (John Patitucci ile yöneldiği müzikal noktaya) baktığımızda Caz Tarihi’nin en önemli ve renkli isimlerinden biri olan Wayne Shorter, 18 Ekim 2011’de Cemal Reşit Rey Konser Salonu‘nda çalacak… Caz projeleri yolculuğunda efsaneleşen 78 yaşındaki bu ustanın konserini kaçırmamak gerektiğini düşünüyorum. (Zy)

Hamiş: Evvel Fanzin kapsamında yayımlanan “Caz” ilgiilerinin tümüne https://evvel.org/ilgi/caz-cumlesi adresinden ulaşabilirsiniz.

Futuristika! taifesi -gene- önemli bir kültür arkeolojisi gerçekleştirmiş. Tevfik Sonder’in çalışmalarından örneklere, fotoğraflara ve Sonder’in müziğine ilişkin bir söyleşiye  https://www.futuristika.org/kultura/musiki/tevfik-sonder-ust-notalarin-melodisini-isitmek/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Festival programına ve ayrıntılara https://www.babylon.com.tr/tr/babylon/nublu-jazz-festival-2011/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Hamiş: Festival kapsamında en çok merak ettiğim şey sıkı davulcu Turgut Alp Bekoğlu‘nun caz cümleleridir. (Zy)

(…)
M.Davut Yücel: Müziğe ve özelde caza olan ilgini biliyorum. Şiirlerini kurarken de o alana ait bir takım şeylerden faydalandığını yazmıştın bir keresinde. Bu anlamda, evet,  şiirine ilişkin bir takım denemelerde/açılımlarda bulunmaktan kaçınmıyorsun (görsel şiiri şu an için konu dışı tutuyorum). Deneysel olanın sende, şiir düşüncende yeri nedir?

Zafer Yalçınpınar : Mesele sanıldığı kadar karışık değil aslında; deneysellik olarak görülen şey, caza olan ilgimi, müzisyenlik geçmişimi ve bu izlekten öğrendiğim tuşeleri ya da “coşku dönemeçleri”ni şiirlerime yansıtmaya çalışmamdan başka bir şey değil. Aslında yaşamsal, geçmişimle ilgili bir şey bu… Ben caz davulcularını ve onların tuşesini çok takip ettim.  Davul cümlelerinin veya senkopların nerede, nasıl tınıdığını iyi bilirim. Bir ritm, bir şarkının “köprü” bölümündeki köşeler, bir hi-hat’teki sektirmeler, bir şarkının “verse” bölümündeki tekrarlar ve yükselişteki koro duygusu, bir atak ya da bir senkoptan sonraki “sus”… Bunlar benim için çok önemli şeylerdir. Bir de çalgıların tınısı önemlidir. Kontrbas ile trompet en sevdiğim çalgılardır.  Ayrıca, üflemeli çalgıları çok içten ve şiirsel bulurum. Zurna da buna dâhildir. “Çalgıdönüm” bu tip müzikal benzetmelerin ve çalgıların mevsimlerle eşleşmesinden başka bir şey değildir. Bunu akıl etmek de, ne bileyim, geçmişimden gelenlerin pekiştirmesi, bir çeşit sezgisel yetidir… Örneğin Patricia Barber’ın “The Moon” adlı şarkısının girişindeki kontrbas ezgisi kafamın içinde “bakar yüzün/oyuk oyuk” dizeleriyle birlikte tınıyor. O dinlediğim ezgiyi kafamın içindeki dizeyle birlikte baş başa buluyorum birden… Bu nasıl oluyor, ben de gerçekten bilmiyorum. Şunu da eklemek isterim; en son “Ece Ayhan İçin Bir Davul Cümlesi” adında bir şiir tamamladım. Bu şiiri okuyan bir davulcu bunun hiç de deneysel bir şiir olmadığını anlar. Ama siz bunu deneysel olarak algılıyorsunuz… Ece Ayhan şu sözü boşuna dememiştir: “Tarihe bakarsanız anlarsınız!” Ben de rahatlıkla “Müziğe bakarsanız anlarsınız!” diyorum.  (2007, Monokl Dergisi)

***

Vedat Kamer: “Çalgıdönüm” adlı e-kitabın mevsimlerin ve müziğin şiirlerinden oluşuyor. Şiir ve caz arasında nasıl bir bağ kuruyorsun?

Zafer Yalçınpınar: “Çalgıdönüm” fikrinin oluşmasında iki etken vardı. İlki müzisyenlikle ilgili uzak geçmişim ve bu geçmişin bana verdiği bilgi, diğeri de Patricia Barber adlı “cool caz” sanatçısına olan ilgimdir.  Patricia Barber’ın “Verse” adlı albümündeki “The Moon” şarkısını, oradaki caz yürüyüşünü ve notalar arasındaki gezintiyi içselleştirmek, çoğaltmak istedim. Şarkının sessizlik(sus) anlarını, oradaki boşlukları betimlemek istedim. Şarkının sözleri ve Barber’ın Ay’a olan takıntısı beni çok etkilemiştir. Bu durum baştan sona şiirsel geldi bana. Şarkının açılış bölümündeki Kontrbas melodisi  aylarca kafamın içinde tınıdı ve sonunda “Bakar yüzün/ oyuk oyuk” dizesi oluştu kafamın içinde. Bu dizeyi Ay’ı tanımlamak için söylemiştim. Sonra farklı mevsimlerde aynı şarkının üzerimde farklı etkiler bıraktığını hissedip mevsim dönümleriyle şarkıyı birleştirmek istedim. Böylece, “senkop”, “sus” ve “koro” gibi müzikal terimleri ya da çeşitlemeleri de kullanarak “çalgıdönüm” dörtlemesini oluşturdum. Çalgıdönüm; çeşitli çalgıların tınıları ile şiirsel sesi (veya dize ritmini) benzeştirerek “mevsim dönümleri”nin ve mevsimlere ilişkin imgelerin anlatımıdır. Ayrıca, “The Moon” adlı şarkının üzerimde bıraktığı etkilerin de bir özetidir.
Şiir ile caz arasındaki ilişkiye girmeyelim… Çünkü, ne poetik ne de müzikal bilgim, bunu tutarsız bir biçimde açıklayabilecek kadar güçlü değil. Ancak şu hikayeyi aktarabilirim; Armstrong’a biri “Caz nedir?” diye sormuş. Armstrong da adamı “Şu zamana kadar Caz’ın ne olduğunu anlayamadıysan, bundan sonra da hiç kurcalama!” diye cevaplamış. Cazı ve onun coşkusunu anlatmak güç bir şey; tıpkı şiiri anlatmaya çalışırken olduğu gibi… (2006)

Evvel Fanzin kapsamında yer alan Patricia Barber ilgilerine https://zaferyalcinpinar.com/blog/?s=patricia+barber adresinden ulaşabilirsiniz.

Şiir Dengesi III – 2006
By Zy

*

Ayrıca bkz: Piyano İle Kış Gecesi Şarkısı

Dinleyiniz: The Moon (P. Barber)

*

Evvel Fanzin kapsamında yer alan Patricia Barber ilgilerine https://zaferyalcinpinar.com/blog/?s=patricia+barber adresinden ulaşabilirsiniz.

Amerika’nın ünlü caz dergilerinden Down Beat’ten “En İyi Kadın Vokalist”ödülünü alan ve günümüzün Cole Porter’ı olarak kabul edilen Patricia Barber, Garanti Caz Yeşili konserleri kapsamında 25-26 Ekim tarihlerinde, İstanbul Jazz Center’da sahne alacak.

Bkz: https://www.muzik.net/etkinlik/1311/Patricia-Barber/
Bkz: https://www.ab-pr.com/tr/BasinOdasi/ab/garanti-bankasi/507/patricia-barber-istanbul-jazz-centerda.aspx

Evvel Fanzin kapsamında yer alan Patricia Barber ilgilerine https://zaferyalcinpinar.com/blog/?s=patricia+barber adresinden ulaşabilirsiniz.

Charles Mingus (1964)

Fotoğraf: Guy Le Querrec

Nisan Dergisi’nin 1988’de yayımlanan 8. sayısında yer alan “Evrensel Müzisyen Charles Mingus” adlı yazıya https://zaferyalcinpinar.com/cmingus.jpg adresinden ulaşabilirsiniz. Yazıyı Max Harrison kaleme almış…

“Başka bir deyişle, ben üç kişiyim. Biri ortada ilgisiz, devinimsiz, diğer ikisinin ne yaptığını ifade edebilmek için izliyor, bekliyor. İkinci kışi saldırılma korkusuyla, saldırandan korkmuş bir hayvan gibi. Sonra sevgidolu, ince biri var, insanları kendi varlığının en kutsal tapınağına çağıran, hakaretler ve güven alacak olan, okumadan sözleşme imzalayacak olan, ucuza ya da hiçbirşeye çalıştırılmak üzere susturulacak olan ve kendisine ne yapıldığının ayırdına vardığında, böylesine aptalca davrandığı için kendisi de içinde olmak üzere çevresindeki herşeyi öldürüp yokedecek olan. Ama yapamaz –geriye kendi içine döner.”

Charles Mingus
(Beneath  The Underdog’dan…)
Nisan Dergisi, 1988, Sayı:8

Nisan Dergisi‘nin 1988 yılında yayımlanan 8. sayısından; Jack Dejohnette ile konuşma… Cemil Türün’ün çevirdiği söyleşiye https://zaferyalcinpinar.com/dejohnettesoylesi.jpg adresinden ulaşabilirsiniz.

Hamiş: Nisan Dergisi’nden çeşitli çeviriler ve alıntılar, Nisan 2010 süresince Evvel Fanzin’de yer almaya devam edecektir. (Zy)

*

Nisan Dergisi’nin 1988’de yayımlanan 8. sayısının kapak görüntüsü.

Sıkı davulcu Manu Katché’nin yeni albümü yayımlandı:

80’lerde bir pop davulcusu olarak parlayan Parisli Manu Katché, 1989’da ECM’in 20. yıldönümü etkinliğinde Jan Garbarek ve Ravi Shankar’la çaldıktan sonra bir caz bestecisi, davulcusu ve grup lideri olarak kariyerinin ışıltılı dönemine adım attı. Peter Gabriel ve Sting’le yaptığı çalışmaların yanı sıra Tori Amos, Eurythmics, Jeff Beck, Youssou N’Dour, Joe Satriani gibi farklı türlerde müzik yapan sayısız yıldız sanatçıya albümlerinde davuluyla eşlik etti. Jan Garbarek’le başlayan verimli çalışmalarıyla özgün stilini cazın hizmetine sunan Katché’nin davulu nefesliler, piyano ve basın rahatça hareketine olanak sağlayan bir arkaplan oluşturuyor. Stilini Afrika ritimleri ile klasik davulun caz şemsiyesi altında etkileşimi olarak tanımlayabileceğimiz davul dahisi Garbarek’in deyişiyle “eski okul caz davulcularının tarzına zarif bir derinlik ve şiirsel bir duyarlık katarak kendine özgü bir stil” geliştiriyor. 2007 tarihli albümü Playgrund ile büyük övgü alan sanatçının yeni albümü Third Round 2010 Martı’nda piyasaya çıktı.

(İşSanat konser tanıtım metninden…)

Ayrıca bkz: https://zaferyalcinpinar.com/blog/?p=2523

Caz yazılamaları, sayı(k)lamaları…   By Zy…

Şiirde;
Bkz: https://zaferyalcinpinar.com/calgidonum.pdf

Özelde;

Bir Caz Şairi Patricia Barber:
https://zaferyalcinpinar.com/blog/?p=2521

Coşku Mühendislerinin Zamandışı Parantezleri:
https://zaferyalcinpinar.com/blog/?p=2523

Genelde;
Bkz: https://zaferyalcinpinar.com/i11.html

inatçı ilkbaharın hayaleti gibi yaz, önemini kaybediyor
bu kaşıntı, bu öfkeye duyulan zahit özlemi
bir meleğin kanatlanmak için duyduğu arzuyu gizliyor

bu yüzden, düşüşünle, içime düşüşünle tatlım Persephone,
şimdi senin şairin ve rehberin olarak
gece gündüz ve gec…e tamamlanacağım

senin aziz iyiliğinle ve onun karanlık taraflarıyla
ki biri olmadan diğeri saftır
Limbo Zindanları’nı geçtik ve İkinci Çember’den süzüldük:

Şu ilk beyaz yalanı fısıldadığında
tanrılar gülecek
tanrılar bağıracak
bu yumuşak çemberin içinde
arzunun kölesi oldu sebebin

bunu eğlence gibi hissettin
ateş gibi

küçük boşboğazlıklar zamanın üzerinde kaybolmalı
aşk gibi, daha çok
suç gibi

çok çok kaliteli kumaşın üzerinden kaymasıyla
bunu ipeksi gibi hissettin
günah gibi

nazik ve kirli bir rüya gibi
saklanabileceğin bir oda gibi
uykundaki bir itiraf gibi
ifadenin günahtan arınması,
bir şeytan, bir arkadaş,
acını bitirecek bir doktor gibi

bir yastık, bir öpücük gibi
bir parti, bir ilaç gibi
bir rahibe benzer tatlı dudaklarım gibi

her hayali geceyarısı fantezinle birlikte
kaçışın tamamlanacak

her bir suçlayıcı arzun
eşleşecek benimle birlikte

ve seni yıldızların altına yavaşça bırakışımla birlikte
yarasız ve çiziksiz
toprak üstünde bir cehennem teninin altından kayıyor gibiydi
bunu aşk gibi hissettin
suç gibi

PATRICIA BARBER
“Mythologies”adlı albümünden…
Çeviren: Zafer Yalçınpınar

Ayrıca bkz; Bir Caz Şairi Patricia Barber;  https://zaferyalcinpinar.com/blog/?p=2521

Persephone’nin Mitolojik Açıklaması için bkz: https://tr.wikipedia.org/wiki/Persephone

Julio Cortázar

Julio Cortázar’ın “Clone” adlı öyküsü aklıma geliyor. “Mırıldandığım Öyküler” adlı kitabındaki bu öyküyü Tomris Uyar çevirmişti. Kitabın “Sunuş” bölümünde Tomris Uyar’ın şu cümlesi dikkatimi çekti:
“…Clone’nin yapısını anlamam için müzik ve edebiyat bilgisiyle yardımıma koşan Evin İlyasoğlu’na teşekkür ederim. “
Bir müzik topluluğunun üyeleri arasındaki olayları, diyalogları ve etkileşimleri anlatan bu öykünün bir caz altyapısı olduğuna inanıyorum. (Ayrıca Julio Cortazar’ın amatör caz sanatçısı olduğunu da biliyoruz.)
Aşağıda Cortazar’ın “Clone” adlı öyküsünden kısa iki bölüm bulunmaktadır. İlk bölümde cümlelerin yapısı, uzunluğu, virgüllerin müzikal ölçü aralarındaki “sus”lar gibi kullanılması, tekrarlamalar, çağrışımlı anlatım, (ki tümcelerin açıklanması, armonik yapının bir yan yola yönlenmesi gibi geliyor kulağıma…) bana caz tümcelerini çağrıştırıyor. Bir de ilk paragrafın son cümlesi; bir caz altyapısından bahsediyor, solo çalan müzisyenin arkasındaki diğer iki enstrümanın karmaşık iletişimi gibi…
İkinci bölümde ise topluluğun müzikal bir tartışması anlatılıyor. Burada da kaotik bir caz partisyonu havası var. Diyaloglar aynı paragrafın içinde başka ağızlardan yürüyor. Ve her çalgı (kişi) başka başka şeyler söylüyorlar. Sözlerin sahibi parantezler içerisinde belirtilmiş. Bu parantezler, bir caz konserinde, insanın kulağına kontrbas’ın takılması ya da fark edilmesi gibi bir duygu uyandırıyor içimde. (Zy)

CLONE

(…)
Topluluktaki tek dengeli çiftin hala Franca-Mario çifti olması olağandışıydı doğrusu. Biralarını içerken bir yandan da bir partisyonu tartışan Sandro ile Mario’ya uzaktan bakarken, böyle düşündü Paola, gelip geçici ilişkiler, kısa süreli tatlı flörtler, baştan beri yaygın olmamıştı toplulukta; Karen ile Lucho’nun birlikte geçirdikleri bir-iki hafta sonu (ya da Karen ile Lily’nin, canım Karen’in ne mene olduğunu biliyoruz da Lily, onun ki ya iyiliğinden ya da merakından, acaba nasıl oluyor, Sandro’yu yüzüstü bırakıp, neyse ki sonunda Karen ile Lily de’ hizaya geldiler). Evet evet, tek dengeli çiftin, bu sıfatı hak eden tek çiftin Franca ile Mario oldukları su götürmez, nişan yüzüğü falan takarak, ne gerekiyorsa tamam. Kendisine gelince, bir seferinde Bergamo’da bir otel odasında, perdeler, danteller arasında, nedemekse, kuğu şeklindeki bir yatakta Roberto’yla dizginleri kapıp koyvermişti, sonu gelmeyecek kısa bir mola, şimdi eskisi gibi çok iyi dostlar, iki konser arasında, hatta iki madrigal arasında diyelim, bu tür şeyler işte. Karen ile Lucho, Karen ile Lily, Sandro ile Lily.Hepsi candan dostlar, aslına bakılırsa nedeni başka, turnenin bitiminde, Buenos Aires’te ya da Montevideo’da asıl çiftler bir araya geliyor nasılsa, kanlar, kocalar, yuvalar, köpekler yol gözlüyor, bir dahaki turneye kadar, bir denizcinin yaşamı, hepsi çağdaş insanlar. Ta ki. Çünkü artık bir şey değişti. Ne diyeceğimi bilmiyorum, diye düşündü Paola, bölük pörçük şeyler geliyor aklıma. Hepimiz çok gerginiz. Allah kahretsin. Derken birdenbire, bir partisyon üzerine tartışan Mario ile Sandro’yu başka bir gözle tartarken, ona sanki alttan alta başka bir tartışmayı yürütüyorlar gibi geliyor. Ama,yok canım, onu konuşmuyorlar, orası apaçık. Neresinden baksan tek uyumlu çift Mario ile Franca, kesinlikle.Yine de Mario ile Sandro’nun bunu konuşmadıkları ortada. Belki de alttan alta, hep alttan alta.
(…)
Lily ıle Robeno, iki viskiden sonra aydın gevezeliğine dalan Sandro ile Lucho’yu dinliyorlar, Britten’den, Webem’den konuşuluyor, sonunda yine Venedikli’den, günümüzde artık ‘O voi, troppo felici’ye ağırlık vermek gerek (Sandro) ya da bırakmalı, ezgi, Gesualdo’nun olanca gizemiyle aksın (Lucho). Evet, yoo hayır, bak şöyle usta, ilgi çekici karşılıklı vuruşlarla bir pinpon maçı, iğneleyici yanıtlar. Provada görürsünüz (Sandro),bakarsın iyi bir sınavolmaz (Lucho), nedenini söyler isin, Lucho’nun da canına tak dedi, Roberto ile Lily’nin dillerinin ucuna gelenleri söylemek üzere ağzını açacak, tam o sırada Roberto’nun araya girmesi, Lucho’yu tatlılıkla susturması iyi ki, birer içki daha içelim mi? Lily, benden evet, öbürleri, sani, bol buzlu olsun.

Julio Cortazar
Mırıldandığım Öyküler, Çev: Tomris Uyar, Can Yayınları,1997, ss.94-95

Julio Cortázar, 1969
Fotoğraflar:  Pierre Boulat

Julio Cortázar, trompet çalarken…

*

Nisan Dergisi’nin 1984’te yayımlanan ilk sayısındaki “Yazarlar ve Caz” adlı yazıya https://zaferyalcinpinar.com/yazarlarvecaz.jpg adresinden ulaşabilirsiniz.

Michel Contat’ın bir önyazıyla derlediği ve Gila Parisian’ın Türkçeleştirdiği sayfalar arasında Paul Morand’ın, Julio Cortazar’ın, G.  Bataille’in, J. Cocteau’nun, James Baldwin’in ve Sartre’ın cazvari metinlerinden çeşitli alıntılar yer alıyor.

(…)Neal  arka tarafta “Tanrım! Evet!” deyip durur, ellerini dua eder gibi birleştirmiş, terleyerek. “Jack, Slim zamanı biliyor, adam zamanı biliyor.” Slim Gaillard piyanonun başına geçer ve iki notaya basar, iki do; sonra iki tane daha, sonra bir tane, sonra iki daha ve birden iriyarı, güçlü kuvvetli basçı dumanlı kafasını dağıtır ve Slim’in “Do majörden bir Blues doğaçlaması” çaldığını fark eder ve işaretparmağıyla tellere asılır ve etkili, bum bum bas vuruşu başlar ve şimdi herkes sallanmaktadır ve Slim her zamanki gibi hüzünlüdür; yarım saat boyunca caz üflerler kulaklarımıza ve sonra Slim delirir, bongonun başına geçer ve başlar muazzam hızla Küba ritimleri çalmaya ve bildiği sayısız dilde, bağıra bağıra manyakça şeyler söylemeye; İspanyolca, Arapça, Peru lehçesinde, Maya dilinde. Sonunda program biter; her program iki saat sürer. Slim Gaillard gidip bir direğe dayanır ve gelip kendisiyle konuşan insanların kafalarının üzerinden hüzünlü bir şekilde uzaklara bakar. Birisi eline burbon tutuşturur. (…)

Jack Kerouac
“Yolda”yken…

(…) Sorun istediğinize. Her müzisyen size rahatlıkla doğrulayacaktır bir orkestranın her zaman için yönetmensiz edebileceğini, ama kontrabassız asla. Yüzyıllar boyunca yönetmensiz çalagelmiştir orkestralar. (…) Ve ben de size şurasını doğrulayabilirim ki biz bile zaman zaman yönetmeni iyice yandan ıskalayarak çalarız. Ya da üstünden atlayıp geçerek. Hatta bazen öyle bir atlarız ki kendi bile fark etmez. Bırakırız, o önündeki sopasını istediği gibi sallayadursun.
(…)
Varmak istediğim nokta, kontrabasın mutlak olarak ve fark atarak en önemli orkestra çalgısı olduğunu saptamak. Hiç de öyle belli etmez kendini.
Ama geri kalan bütün orkestranın, yönetmen de dahil, ayak basacağı o bütün esas düzeni kuran odur. Yani kontrabas, üzerinde bütün o eşsiz yapının yükseldiği temeldir, mecazi olarak. Bası çekin alın, Babil’deki diller kargaşasının dik alâsı çıkar ortaya, kimsenin ne diye müzik yaptığını bilmez olduğu bir Sodom.
(…)

En bas teli çalar.

… İşityor musunuz? Kalın mi. Tastamam 41,2 hertz, akordu doğruysa. Daha aşağı inen baslar da vardır. Kontra do’ya, hatta sub-kontra si’ye kadar. Ki bu da 30,9 hertz demektir. Ama bunun için beş telli bir alet gerekir. Benimkinin dört teli var. Beş teli kaldıramaz, paramparça olur.

(…)

Şimdi ben örneğin, sapın sonuna kadar gidersem, do-üç’e kadar çıkabilirim…
… evet, do-üç, üç-çizgili. Şimdi diyeceksiniz ki ‘Tamam’, çünkü sapın bittiği yerden ileride artık tellere basılamaz. Size öyle geliyor! Bakın…

Bir flajole çalar.

… ya şimdi?…

Daha yukarı çıkar.

… ya şimdi?…

Daha yukarı çıkar.

… Flajole. Yöntemin adı böyle. Parmağı değdirip gıdıklar gibi üst-armonikleri çıkarmak. Bunun fizik bakımından nasıl olduğunu açıklayamam şimdi size, çok uzaklaşırız konudan, orasını sonra kendiniz de ansiklopediden bulabilirsiniz. Önemli olan, teorik olarak o kadar yukarı çıkabilirim ki insan artık işitemez. Bir saniye…

İşitilemeyecek nitelikte bir ses çıkarır.

…İşittiniz mi? İşitemezsiniz bu kadarını. Görüyor musunuz? Ne olanaklar gizlidir bu çalgının içinde, teorik ve fiziksel yönden. Yalnız bunları ortaya çıkarmak olası değil, pratik ve de müziksel yönden. Üflemelilerde de farklı değildir bu. Hele hele insanlarda –yani simgesel olarak. Öyle insanlar tanıyorum ki içlerinde bütün bir evren gizlidir, ölçülmez boyutlarda bir şey. Ama ortaya çıkarmak olası değil. Dünyada değil. Burası antrparantez…
(…)

Patrick Süskind
“Kontrabas”, Çev: Tevfik Turan, Kıyı Yayınları, 1989, ss. 5-11

Şiirde teknik ustalık mimarlıktaki gibi yüksek bir düzeye ulaştı. Bir evi, bir toplu iğnenin ucuna kurabilirsiniz artık. Okuyucu yeterince kafiye gördü. Artık her ortaokul öğrencisi kafiye uydurabiliyor. Şiirimizin geleceği çağrışımlardadır. Mecazi anlamların kullanımı, olayların (görüngülerin) birbirleri içindeki bağımsızlıklarını, değişimlerini, dönüşümlerini yansıtmaktadır. Yine de asıl sorun biçim değildir. Biçim, açık, sınırsızca hareketli ve derin anlamla yüklü olmalıdır, tıpkı bir radarın bir uçağı saptayabildiği gökyüzü gibi.

Andrei  Voznezenski