Efemera, tarih araştırmacılarının ve yazarların araştırmalarında kullandığı belge türlerinin alt-başlıklarından biridir. Bu belgeler, gündelik yaşamda yer etmiş kartvizitler, mektup uzunluğunda olmayan kısa notlar, bilet, kartpostal, afiş, resim, fatura gibi öğe parçacıklarıdır. Bir belgenin efemeratik değer taşıması için üzerinde ‘takvim tarihi’nin yazıyor olması gerekiyor. En doğru ve kapsamlı tanımıyla ‘efemera’ dediğimiz şey, bir araştırmacıya ‘o gün hakkında’ bilgi ve izlenim sunan her şeydir. Örneğin, bir sahaftan çok eski bir şiir kitabı satın aldınız ve şiir kitabının ilk sayfasında kitabı okuyan kişinin yazdığı kısa bir duygusal not gördünüz. Altında da tarih varsa işte bu çok güzel, sağlam ve önemli bir edebiyat efemerasıdır. Aslında, imzalı kitapların çoğu edebiyat efemerası kapsamına giriyor. Ya da Ece Ayhan’ın gerçekleştirdiği bir imza gününün afişi, broşürü ya da arkasına not ve tarih düşülmüş bir dostluk fotoğrafı… Tarihsel araştırmalarda birçok yeni yön, yeni boyut bu tip efemeratik buluntular sayesinde gerçekleşir.
Efemeratik çalışmalar 2000’li yılların başında son derece aktif ilerliyordu. Şimdilerde yavaşlamış gibi… Tarih alanındaki yayınlarda ve dergilerde birçok efemeraya rastlarız ama edebiyat alanında ise çok zayıf ilerliyor bu tip çalışmalar… Maalesef 2000’li yılların başındaki durumunun ve taşıdığı heyecanın çok gerisinde… Şimdilerde ben, evvel.org ile heyecanımı canlı tutmaya çalışıyorum. Kim ne derse desin; efemeraların nostaljik varoluşu canlı ve zinde tutar.
Zafer Yalçınpınar
Karga Mecmua, Sayı: 113, Mart 2017
Hamiş: Z. Yalçınpınar’ın Karga Mecmua kapsamında yayımlanan tüm yazılarını https://bit.ly/kargaca adresinden -pdf dosyası biçeminde- okuyabilirsiniz.
